11 Nisan Dünya Parkinson Günü
Çiğli Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde misyonlu Dr. Yeliz Çiftçi “11 Nisan Dünya Parkinson Günü” Parkinson hastalığı hakkında bir açıklama yaptı.
Parkinson Hastalığı Nedir?
Parkinson hastalığı beyinde dopamin içeren hücrelerde kayıp ile seyreden yavaş ilerleyici bir hastalıktır. Hastalığın belirtileri 40-70 yaşları ortasında, sıklıkla da 60’lı yaşlarda başlar. Tüm Parkinson hastalarının yalnızca %5’inde hastalık başlangıç yaşı 20 ila 40 yaşları ortasındadır. Genç yaş kümesindeki bu hastalarda genetik nedenler kelam konusu olabilir. Erkeklerde bayanlara oranla biraz daha sık görülür
Parkinson Belirtileri Nelerdir?
Başlıca belirtileri hareketlerin yavaşlaması (bradikinezi), istirahat sırasında uzuvlarda titreme olması (istirahat tremoru), kaslarda sertlik (rijidite), vakitle duruş ve dengeyi koruyan reflekslerin bozulması biçiminde sıralanabilir. Bunların yanı sıra koku duyusunun azalması, uzuv ve eklemlerde ağrı, ruhsal çöküntü hali (depresyon), uyku bozuklukları, unutkanlık üzere hareket dışı belirtiler de gelişebilir.
Genel olarak Parkinson belirtileri şu formda listelenebilir:
- Zamanla yürürken kol sallanma hareketlerinde azalma yahut kayıp
- Adımlarda küçülme
- Yürümeye başlamada zorluk
- Düğme iliklemek ya da açmakta zorlanma
- Yatakta dönme ya da otururken kalkmada güçlük
- Maske yüz ifadesi
- Alçak ve kısık ses tonu ile konuşma
- El yazısında küçülme
- Öne yanlışsız eğilme/kamburlaşma
Parkinson Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Parkinson hastalığı tanısı klinik muayene bilgilerine dayanılarak konulur, tedaviye alınan olumlu karşılık tanıyı doğrulayıcı delil oluşturur. Parkinson hastalığı teşhisini nihaileştirmek üzere rastgele bir beyin görüntülemesi yahut özel bir kan analizi yapılması zarurî değildir. Kelam konusu incelemelere hastalığın ayırıcı teşhisine giren öbür nedenleri dışlamak emeliyle başvurulur. Yaşlılığın getirdiği yavaşlıkla ya da depresyonun verdiği yavaşlık Parkinson hastalığı belirtilerinden olan hareketlerdeki yavaşlama karıştırılabilmektedir. Parkinson ile yaşlılığın getirdiği yavaşlık ve depresyonun yavaşlığını ayırt etmede DAT-Scan taraması başarılı sonuçlar alınmasını sağlamaktadır.
Parkinson Hastaları Nasıl Beslenmeli?
Parkinson hastalarının mümkün olduğu kadar çeşitli besinlerle karışık ve istikrarlı biçimde beslenmeleri önerilir. Günlük besinler, bünyeye uygun ölçüde zerzevat, bakliyat, meyve, kâfi protein, karbonhidrat ve az ölçüde sıvı yağ ve az tuz içermelidir. Parkinson’da düşme riski olduğu için kemik erimesine karşı dikkatli olunmalıdır. Kalsiyum ile D vitamini bedellerini ölçüp ona nazaran bir diyet ve tedavi önerilir. Baklanın yeşil kabukları ve yaprakları, bedende dopamine çevrilir. Fazla ölçüde yenildiğinde yüz, boyun yahut uzuvlarda istem dışı oynamalar (diskineziler) ortaya çıkabilir. Bu nedenle baklanın çok ve sık tüketiminden kaçınılmalıdır.
Parkinson Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Günümüzde Parkinson hastalığındaki belirtilerden sorumlu olan dopamin hücrelerinin hasarını büsbütün onaracak kesin bir tedavi şimdi bulunamamış olmakla birlikte, hastalık belirtileri ilaçlarla kıymetli ölçüde azaltılabilmektedir. Mevcut ilaçlar beyinde eksilmiş olan dopamini yerine koyar yahut onun tesirini taklit eder. Kimileri da dopaminin kimyasal yolla parçalanmasını engelleyerek tesirini artırır. İlaçların ömür uzunluğu, sistemli olarak alınması gerekmektedir. Tedavide kullanılan tıpkı çeşit ve birebir dozdaki bir ilaç bir hastada fayda sağlarken, bir başkasında etkisiz olabilmektedir, yani Parkinson tedavisi büsbütün şahsa özeldir. Şayet ilaçlar tabibin tavsiyesi dışında kesilecek olursa, hastalık belirtileri er geç tekrar başlayacağı üzere, ilaçların ani kesilmesi bazen hayatı tehdit eden durumlara da yol açabilir. Hastalara ilaçlar kadar vücut hareketleri (egzersiz) yaptırmak da sıklıkla faydalı olmaktadır.
Cihaz Takviyeli Tedaviler Nelerdir
Hastaların üçte biri ilaç tedavisi ile uzun yıllar uygun karşılık alınan ve hayatlarında kıymetli bir kısıtlama olmadan yaşayabilen şahıslardır. Kalan kümenin bir kısmında ilaca yanıt kısıtlıdır ve doz arttırıldıkça yan tesirler, vakitle da ilaca cevapsızlık görülebilir. Ayrıyeten, vakitle gün içerisinde çok hareketli (açık) ve çok hareketsiz (kapalı) olarak geçirilen, motor hareketlerde dalgalanmalar olarak tanımlanan değişken periyotlar ortaya çıkabilir. Parkinson hastalığının bu periyodu ‘ İleri Evre Parkinson Hastalığı ‘olarak tanımlanmaktadır ve bu periyotta aygıt dayanaklı tedaviler kullanılmaktadır. Aygıt dayanaklı tedaviler infüzyon tedavileri ve cerrahi tedaviler olarak ikiye ayrılmaktadır.
Cerrahi Tedavi
İlaçlardan yan tesirler nedeniyle kâfi fayda görülmediği takdirde, bilhassa kimi belirtiler için ameliyatlar önerilir. Cerrahi teşebbüs uygulanacak hastanın nispeten erken yaşlarda olması, hastalıktanısı konduktan 5 yılını doldurmuş olması, beyin manyetik rezonans (MR) görüntüleme incelemelerinin olağan bulunması, unutkanlığın ya da yıllarca antipsikotik ilaçlar kullanmayı gerektiren psikiyatrik hastalıkların olmaması gerekmektedir. Cerrahi tedaviler derin beyin stimülasyonu (beyin pili) ameliyatlarıdır. Beyin pili ameliyatında beynin derin yapılarında yerleşmiş olan “beyin dopamin hücre çekirdeklerine” epey hassas bir usulle ince kablolar yerleştirilmekte ve göğüs duvarı bölgesine konulan bir jeneratör aracılığıyla devamlı elektriksel ihtar verilmektedir. Bu sayede, hastalık nedeniyle elektriksel aktivitesi bozulmuş olan hudut hücreleri tekrar nizama girmekte ve hastalığın belirtileri kaybolmaktadır.
İnfüzyon terapileri
İleri evre Parkinson hastalığı tedavisinde kullanılan iki farklı infüzyon tedavisi bulunmaktadır. Birincisinde ağızdan alınan ilaçlara bağlı motor dalgalanmalar gelişen Parkinson hastalarını tedavi etmek hedefli kullanılan süratli tesir gösteren, cilt altı enjeksiyon ya da devamlı infüzyon biçiminde uygulanan aygıt takviyeli bir tedavidir. Hastalar tabip nezaretinde kısa vadeli hastaneye yatırılarak hemşire desteği ile enjeksiyon eğitimi verilerek uygun enjeksiyon dozu belirlenir. Gün içi 4-6 dan fazla enjeksiyon iğnesine muhtaçlık duyan hastalarda devamlı infüzyon pompasına geçilmektedir. Başka infüzyon tedavisinde ise jel haline getirilmiş ilaç özel bir pompa vasıtası ile ince barsaktan infüzyon biçiminde uygulanan bir metottur. Gastroenteroloji uzmanı tarafından, perkütan endoskopik gastrostomi (PEG) ismi verilen bir sistem ile mideye kateter ismi verilen kalıcı bir sistemle ve mideden ince barsağın jejunum modülüne bir uzatma tüpü iletilmektedir. Daha sonra kateterin ucuna pompa takılarak ilaç dozunun son ayarları yapılmaktadır. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
